Cezayir çölleşmeyle mücadele için "Büyük Yeşil Baraj" projesini hayata geçiriyor

"Büyük Yeşil Baraj" adı verilen proje ile 4,7 milyon hektarlık alan ağaçlandırılacak - Ülkede 13 ili kapsayan ve nüfusun yüzde 18'ine denk gelen 7 milyon insanı etkileyecek projenin 2030'da tamamlanması hedefleniyor

MUSTAFA DALAA - Güneyindeki Batı Sahra çölünün kuzeye doğru ilerlemesiyle topraklarının yüzde 10'unun çölleşme tehlikesiyle karşı karşıya kalan Cezayir, çöl kumlarının ülkenin kuzeyiyle güneyini ayıran Atlas Dağları'nı aşmasını önlemek için ağaçlandırmayı hedefleyen "Büyük Yeşil Baraj" projesini hayata geçiriyor.

Cezayir, başta "Büyük Yeşil Baraj" projesi olmak üzere çeşitli ağaçlandırma çalışmaları ile çölleşme tehlikesi altındaki 7 milyon hektarlık alanın yaklaşık 3 milyon hektarını kurtarmayı başarsa da çöl kumları yavaş ama sürekli olarak kuzeye doğru ilerlemeye devam ediyor.

- Küresel ısınma çölleşmeyi hızlandırıyor

Araştırmacı Leyla bin İsmain'e göre, çoğu Arap ülkesinde olduğu gibi Cezayir'de de küresel ortalamanın (0,74 santigrat derece) iki katı sıcaklık artışı yaşanırken, Kuzey Afrika ülkelerinde bu sıcaklık artışı 1,5 ile 2 santigrat derece arasında değişiyor.

Araştırmacı Muhammed Aşşaşi'nin 2016 yılında yayınladığı araştırmaya göre, bir santigrat derecelik sıcaklık artışı, çorak bölgenin Cezayir'in kuzeyi yönünde yaklaşık 100 kilometre kadar hareket etmesi gibi bir tehlike barındırıyor.

Cezayir'de son yıllarda yaşanan kuraklık nedeniyle tahıl üretimi yaklaşık yüzde 50 azalırken, çıkan yangınlar 2021'de 89 bin hektar, 2022'de de yaklaşık 5,7 bin hektar ormanlık alanı yok etti.

Ayrıca Dünya Bankası raporuna göre, Yüksek Atlas ve Sahra Atlası sıradağları arasındaki bozkır alanlarında yer alan 17 milyon hektardan fazla alan da çölleşme tehlikesiyle karşı karşıya.

Arap Kurak Bölgeler ve Kurak Topraklar Araştırma Merkezi'nin (ACSAD) verileri, 2, 382 milyon kilometrekarelik Cezayir yüzölçümünün yaklaşık yüzde 9,7'sine denk gelen 230 bin kilometrekarelik arazinin çölleşme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu ortaya koyuyor.

- "Büyük Yeşil Baraj" projesi

Çölleşme tehlikesinin, bereketli toprakların yer aldığı kuzey bölgelerini tehdit ettiğini erken fark eden Cezayir, doğuda Tunus'tan batıda Fas sınırına kadar uzanan 1500 kilometre uzunluğunda ve 20 kilometre genişliğindeki 3,7 milyon hektarlık alanda "Büyük Yeşil Baraj" adını verdiği Kuzey Afrika'nın en büyük ağaçlandırma projesine imza atıyor.

1971 yılında Cezayir ordusunun girişimiyle başlayan proje, 1990'lı yılların başında Milli Savunma Bakanlığının Tarım Bakanlığı Orman Müdürlüğüne devredilmesiyle tamamlanamadan sona erdi.

Proje, geniş meralarıyla ünlü bozkır bölgesinin kum bölgesi haline gelmesini engellemeyi başarırken, aynı zamanda bu bölgelerdeki kırsal nüfusun istikrarını sağlayarak 400 model köyün inşasına da imkan sağladı.

Cezayir, 30 Ağustos 2020'de Büyük Baraj Projesi'nin yeniden hayata geçirilmesi, güçlendirilmesi ve genişletilmesi için çalışmalara başladı. Tarım Bakanlığına göre, 13 ili kapsayan ve nüfusun yüzde 18'ine denk gelen 7 milyon insanı etkileyecek proje 2023'te başlatıldı ve 2030'da tamamlanması hedefleniyor. Proje ile 4,7 milyon hektarlık alan ağaçlandırılacak.

Projenin tamamlanma maliyetinin 75 milyar dinar (yaklaşık 550 milyon dolar) olduğu belirtilirken, bu konuda Cezayir yönetimi, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünden (FAO) destek talep etti.

Proje, kındıra otu ve sidre ağacı gibi kuraklığa dayanıklı bitkilerin yetiştirildiği meralar ile erozyon riskini azaltan rüzgar perdelerinin yanı sıra 64 su toplama ünitesi ve 529 köy yolu açılmasını kapsıyor.

- Çöl arazisinin iyileştirilmesi ve tarıma kazandırılması

Cezayir, çöl bölgesini ülkenin kuzeyinden ayıran bir ağaç şeridi oluşturmanın yanı sıra aynı zamanda çöl alanlarını iyileştirerek başta El-Vadi vilayeti olmak üzere yer altı su kaynağı açısından zengin bölgelerde bazıları yurt dışına ihraç edilen çeşitli ürünler yetiştirmeyi başardı.

Ayrıca Cezayir, çöl bölgelerinin iyileştirilmesi amacıyla bu bölgeleri içine alan vilayetlerde özel yatırımcılara yüz binlerce hektarlık alan tahsis ederek onlara su kuyusu açma izni verdi.

Cezayir Tarım Bakanı Abdülhafiz Heni, St. Petersburg Uluslararası Ekonomi Forumu sırasında yaptığı açıklamada, ülkenin güneyinde 437 bin hektarlık alanın yatırıma açıldığını ve çöl arazisi ıslahı kapsamında tarımsal sulama için 60 bin su kuyusu açma ruhsatı verildiğini belirtti.

Rus yatırımcıları güneyde yatırım yapmaya teşvik eden Cezayir, ithalatçı iken en büyük buğday ihracatçısı haline gelen Rusya'nın tahıl üretimindeki tecrübelerinden faydalanmak istiyor.

Cezayir resmi haber ajansı APS'ye göre, Tarım Bakanlığından bir yetkili, "Çöl Topraklarında Endüstriyel Tarımın Geliştirilmesi" programı çerçevesinde, bir birimin kurulmasından yaklaşık bir yıl sonra 2020-2021 döneminde ülkenin güneyinde 55 bin hektarlık alanın iyileştirildiğini ifade etti.

Tarım Bakanlığı, iyileştirilebilir çöz arazisi alanının 10 eyalette yaklaşık 1,4 milyon hektar olduğu ve 2050 yılına kadar yaklaşık 6,1 milyar metreküp su kaynağına sahip olunacağı öngörüsünde bulunuyor.

Bakanlığa göre bu alanlar, yıllık 9 terawatt-saat (TWs) kapasiteli güneş enerjisi, 35 TWs kapasiteli rüzgar enerjisinin yanı sıra jeotermal enerji ile yenilenebilir enerji üretiminde de ciddi kapasiteye sahip olacak.

Su azlığı ve külfetli yatırımlar gerektirmesi nedeniyle çöl tarımına yatırımın zor olmasına rağmen en dikkat çekici özelliği, yıl boyunca güneş ışını alması olarak öne çıkıyor.

Çöl tarımında yetişen ürünlerin mevsime dayalı olmaması ve erken olgunlaşması, bu ürünleri diğer bölgelerde yetişen ürünlerden daha pahalı kılıyor.

Cezayir'de, çölde meyve, sebze ve tahıl yetiştirilmesi üzerine yapılan deneylerde başarı elde edildi. Ülkenin çöl bölgelerinde bir çeşit patates yetişiyor ve güney bölgelerinde yetiştirilen meyvelerin ihracatı yapılıyor.

Cezayir'de bazı tarım ürünlerinde yeterliliğin sağlanarak gıda açığının kapatılmasına katkı sağlayan bu durum birkaç yıl öncesine kadar pek yaygın değildi.

Ülkenin kuzeyine olan uzaklık ve uluslararası ihracattaki deneyimsizlik nedeniyle çöl tarımından elde edilen ürünlerin pazara sunulmasındaki zorluk ise bu alandaki bir diğer sorun olarak öne çıkıyor.

Ziraat Mühendisi Muhammed Maliha ise kuraklık, çölleşme ve su kaynaklarının azalması nedeniyle Cezayir'de 20 milyon palmiye ağacının yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu ve çöldeki sınırlı su kaynaklarının kullanılması pahasına çöl arazisi ıslahının genişletilmesine karşı olduğunu söyledi.

Çöl arazilerinin ıslahı, kısmen de olsa çölleşmiş alanların telafi edilmesine katkı sağlarken, "Büyük Yeşil Baraj" yalnızca çöl kumlarının yayılmasını engellemekle kalmayacak ve iş imkanı sunarak kırsal alanlardan kentlere göçün azalmasına yardımcı olacak.

​​​​​​​