DOSYA HABER - Avustralya'da "Meclis'te Yerli Sesi" referandumunun neler getireceği tartışılıyor

Gadens hukuk firmasına göre, referandumdan "evet" çıkması halinde Aborjinler için ayrılan hükümet fonları daha etkili kullanılabilecek - The Conversation medya şirketinin analizlerine göre, referandumun başarısız olması, "yerlilerin bir kez daha sömürgeciler tarafından dışlanması" anlamına gelecek

IRMAK AKCAN - Avustralya'da yerli halkın anayasada tanınması ve parlamentoda daha çok söz sahibi olmasını amaçlayan ve 2017'de yerli liderlerin oluşturduğu Uluru Ulusal Anayasa Komisyonunun teklifiyle hazırlanan "Uluru Bildirisi" ile başlayan sürecin ilk aşaması olacak "Meclis'te Yerli Sesi" referandumunun beraberinde neler getireceği tartışılıyor.

​​​​​​​AA'nın "Avustralya'daki yerli halkın anayasada tanınması ve parlamentoda daha çok söz sahibi olmasını amaçlayan "Meclis'te Yerli Sesi" referandumuyla ilgili hazırladığı 3 bölümlük dosya haberinin son bölümünde referandumun yasal etkileri ve getireceği değişikliklere ilişkin yorumlar derlendi.

Avustralya halkı, Uluru Bildirisi'yle talep edilen "Söz hakkı, antlaşma ve hakikatin beyanı" ilkelerine dayanan ve İşçi Partisi hükümeti tarafından teklif edilen anayasa değişikliği için yarın sandık başına gidiyor.

Referandumla değişmesi önerilen Avustralya Anayasası'nda "Aborjinler ve Torres Strait Islanders topluluklarının Avustralya'nın ilk halkı olduğunun" kabul edilmesi ve yerli halka kendilerini ilgilendiren konularda parlamento ve hükümete tavsiye niteliğinde kararlar sunacak temsil heyetinin kurulması yer alıyor.

Yerli halklardan sorumlu Aborjin asıllı Bakan Linda Burney, AA muhabirine, Avustralya'nın şu ana kadar yerli halkı dinlemek yerine onların ihtiyaçları konusunda varsayımlarla hareket ettiğini ve bu düzenin değişmesi gerektiğini söyledi.

Burney, "'Evet' oyu vermek, Avustralyalıların çoğunun hayatında bir etki yaratmayacak ancak Aborjin ve Torres Strait Islanderslar için büyük bir farklılık olacak." dedi.

İşçi Partisi Milletvekili Maria Vamvakinou da referandumun başarıyla sonuçlanması halinde yerli halk için sağlık, eğitim, iş ve konut alanlarında yeni imkanlar oluşacağını dile getirdi.

Vamvakinou, Avustralya yerlilerinin hayatlarında "elle tutulur farklılıklar" yaratacak referandumun, "Avustralya'yı birleştirecek ve ilerletecek bir plan" olduğu değerlendirmesinde bulundu.

"Mecliste Yerli Sesi" temsil heyetinin Avustralya Parlamentosu ve hükümete bağımsız tavsiyeler vereceğini kaydeden Vamvakinou, heyetin Avustralyalılar ile yerliler arasındaki sosyoekonomik uçurumu kapatmak için aracılık edeceğini vurguladı.

Öte yandan, referanduma karşı sert çıkışlarıyla bilinen ve aşırı sağcı gruplardan aldığı tehditlerin ardından basına verdiği demeçte referandumu "soykırım eylemi" olarak niteleyen Aborjin Senatör Lidia Thorpe, AA muhabirinin, "Referandumun 'hayır' ile sonuçlanması halinde beyaz üstünlüğünü savunan aşırı uç görüşteki insanların bundan güç alıp şiddet eylemlerini artırma ihtimaline" ilişkin sorusuna, "Bu, olası bir durum ancak hükümetinin tavrı Nazilerinkinden farklı değil. Söz konusu grupların muhtemel şiddet eylemleri, hükümetin bize uyguladığı baskıcı faaliyetler karşısında küçük kalıyor." yanıtını verdi.

Thorpe, referandumun başarılı olması halinde kısa ve uzun vadede ulusal bir anlaşmanın sağlanması ihtimalinin "yok denecek düzeyde" olduğunu ileri sürerek ırkçı grupların, referandum sonrası daha büyük bir "korku çığırtkanlığı" yapabileceğini söyledi.

- "Referandumun başarılı olması durumunda yerlilere ayrılan fonlar daha etkili kullanılabilecek"

Avustralya'da muhalefet, "yeterince bilgilendirme yapılmadığı" gerekçesiyle halkı referandumda "hayır" oyu vermeye çağırıyor.

Konuya ilişkin yazılı açıklama yapan Gadens hukuk firması yetkilileri, referandum sonuçlanmadan detaylarına ilişkin bilgilendirmenin zorluğuna işaret etti.

Gadens, "Mecliste Yerli Sesi" referandumunun yasal statüsü ve gerçek hayattaki etkileri üzerine toplumu bilgilendirmek için birçok çalışma yürüttüklerini ve temsil heyetinin işleyiş prensiplerinin, sandıktan "evet" çıkmasının ardından yerli toplum tarafından belirlenebileceğini belirtti.

Gadens hukuk firmasının analizlerine göre hükümet, Avustralya yerlilerinin eğitim ve sağlık gibi alanlarında yaşam koşullarının iyileştirilmesi için şu ana kadar kayda değer ilerleme katedemedi.

Avustralya İstatistik Bürosunun verilerini alıntılayan Gadens, yerlilerin ortalama yaşam süresinin diğer Avustralyalılardan yaklaşık 8 yıl daha az olduğunu, bu farkın kırsal bölgelerde 14 yıla kadar çıkabildiğini bildirdi.

Gadens, referandumdan "evet" çıkması halinde hükümet fonlarının yerlilerin yaşam koşullarını iyileştirmek için daha etkili kullanılabileceği öngörüsünde bulundu.

- Referandum hakkındaki endişeler

Gadens hukuk firması, referandumun artılarının daha baskın olduğunu ancak Avustralya halkının endişelerinin de farkında olduklarını bildirdi.

Bu endişelerin en önemlilerinden biri, Avustralya Yüksek Mahkemesinin belirttiği gibi "temsil heyeti statüsünün, anayasadaki diğer maddelerle çakışması" ihtimali.

Gadens, anayasa uzmanlarına dayandırdığı açıklamasında heyetin yalnızca temsil ve tavsiye görevi göreceği için böyle bir olasılığın mümkün olmadığı görüşünde.

Anayasal değişiklik yerine "yerli halka alternatif yollarla haklar tanınabileceği" argümanına karşı Gadens, "Söz konusu değişiklikler, köklü bir biçimde anayasada yapılmazsa gelecekteki hükümetler tarafından kolayca değiştirilebilir." açıklamasıyla anayasal değişikliğin en kalıcı çözüm olacağını ifade etti.

- Referandumun başarısızlığı senaryosunda "İşçi Partisi hükümetini zor günler bekliyor"

The Conversation medya şirketinin analizlerine göre, referandumun başarısız olması "yerlilerin bir kez daha sömürgeciler tarafından dışlanması" anlamına gelecek ve bu durum İşçi Partili Başbakan Anthony Albanese'i, Aborjinleri "yatıştırmak" için yeni bir yol arayışına sürükleyecek.

Uluru Bildirisi'ni "yerli halka uzatılan el" olarak tanımlayan Albanese, bu girişimin neden başarısızlıkla sonuçlandığını ve yerli halkın neden "beyaz adama" güvenmeye devam etmesi gerektiğini açıklamak durumunda kalacak.

Bunun yanı sıra Albanese'in uluslararası kamuoyunu bu başarısızlığın ırkçı bir hareket olmadığına ikna etmesi önem taşıyacak.

Referandumdan "hayır" çıkması, Uluru Bildirisi ajandasının geleceği konusunda da belirsizlik yaratabilir.