Fas ile Avrupa Parlamentosu arasında 2023'ün başında patlak veren kriz büyüyor

Fransa'nın Strazburg kentinde 19 Ocak'ta toplanan AP Genel Kurulunda "Brezilya, Fas ve Karabağ'daki İnsan Hakları İhlalleri" başlıklı karar tasarıları kabul edilmişti - Son olarak AP'nin 17 Şubat'ta, Faslı milletvekillerinin, Brüksel'deki AP binasına alınmaması yönünde tavsiye niteliğinde karar almasıyla gerilim had safhaya çıktı

HALİD MECDUB - Fas ile Avrupa Parlamentosu (AP) arasında yılbaşında "Fas'taki insan hakları ihlalleriyle" ilgili karar tasarısının kabulüyle başlayan kriz büyüyerek devam ediyor.

Fransa'nın Strazburg kentinde 19 Ocak'ta toplanan AP Genel Kurulunda "Brezilya, Fas ve Karabağ'daki İnsan Hakları İhlalleri" başlıklı karar tasarıları kabul edilmişti.

Fas ile ilgili karar tasarısında AP milletvekilleri, Fas makamlarına "medya özgürlüğüne saygı duyma ve gazetecileri taciz etmekten vazgeçme, cezaevindeki Ömer Radi, Süleyman Raysuni ve Tevfik Buaşrin gibi gazetecileri serbest bırakma çağrısı yapmıştı.

Son olarak AP'nin 17 Şubat'ta, Faslı milletvekillerinin, Brüksel'deki AP binasına alınmaması yönünde tavsiye niteliğinde karar almasıyla gerilim had safhaya çıktı.

Krizin başlangıcından bugüne kadar yaşananlar ve yapılan açıklamalar ise şu şekilde:

- Krizin ilk emareleri ve Fas'ın tepkisi

Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, 5 Ocak'ta Fas'a gerçekleştirdiği ziyaret kapsamında Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita ile bir araya geldi.

Burita, görüşme sonrası düzenlenen basın toplantısında, Fas'ın, "Avrupa kurumları, özellikle Avrupa Parlamentosu tarafından yargı ve medya alanında saldırı ve baskılara maruz kaldığını" kaydetti.

Bu açıklamalardan kısa süre sonra 19 Ocak'ta, "Brezilya, Fas ve Karabağ'daki İnsan Hakları İhlalleri" ile ilgili söz konusu karar tasarıları, AP üyesi 356 milletvekilinin oyuyla kabul edildi. Oylamada 32 vekil de "hayır" oyu kullandı.

Fas Yüksek Yargı Konseyi 22 Ocak'ta yaptığı açıklamayla, AP'nin karar tasarısını ve kendini Fas yargısını yargılayacak bir organ olarak konumlandırmasını kınadı.

Açıklamada, yargıya müdahale edilmesine ve yargı süreci devam eden davalarda alınacak kararlara tesir etme çalışmasına tepki gösterildi.

Fas Meclisi de olaya sessiz kalmadı ve 23 Ocak'taki olağanüstü oturumun ardından yaptığı açıklamada, AP'nin kararını, "yetki sınırlarının aşılması ve ülkelerin egemenliğine tecavüz" olarak nitelendirdi.

Açıklamada, Meclisin, AP ile ilişkilerini gözden geçirmeye ve kapsamlı bir değerlendirmeye tabi tutmaya karar verdiği aktarıldı.

Fas ile AP arasındaki Ortak Parlamento Komisyonu Başkanı Lahsin Haddad, 31 Ocak'ta başkent Rabat'ta düzenlediği basın toplantısında, 2016'dan bu yana Avrupa'da Fas aleyhinde düzenleme yapılması için 420 girişimde bulunulduğunu, sadece 2022 yılında AP'ye Fas karşıtı 112 soru önergesi sunulduğunu belirtti.

Fas Meclisinin, 1,5 yıldır AP ile sorun yaşadığını kaydeden Haddad, Ortak Parlamento Komisyonun AP tarafını temsil eden Başkanı Andrea Cozzolino'nun, kendileriyle iletişim kurmadığını, yardımcısının da mesajlara cevap vermediğini dile getirdi.

Fas Temsilciler Meclisi (Meclisin alt kanadı) Başkanı Reşid et-Talibi el-Alemi 8 Şubat'ta yaptığı açıklamada, ülkenin maruz kaldığı saldırıların, kendilerini AP ile ilişkileri yeniden gözden geçirmeye sevk ettiğini söyledi.

Alemi, Fas'ın, AP'de müzayede konusu olmayı kabul etmeyeceğini vurguladı. Aynı gün Fas Meclisi, AP ile ilişkileri değerlendirmek üzere bir Meclis Komisyonu kurulduğunu açıkladı.

- Tansiyonu yükselten adım

AP, 2 Şubat'ta Belçika'da yürütülen yolsuzluk soruşturmasında adı geçen milletvekilleri Andrea Cozzolino ile Marc Tarabella'nın Fas ve Katar'dan rüşvet aldıkları iddiasıyla dokunulmazlıklarının kaldırılmasına hükmetti.

Katar ve Fas söz konusu iddiaları reddederken, AP, 17 Şubat'ta soruşturma süreci tamamlanıncaya kadar Fas milletvekillerinin Brüksel'deki AP binasına girmesini yasaklayan tavsiye kararını, 401 milletvekilinin kullandığı "evet" oyuyla kabul etti.

Tavsiye kararında, "AP'ye etki etmeye çalışan ülkeleri kapsayan yolsuzluk dosyalarının tam olarak soruşturulmasında kararlı olunduğu" belirtildi.

Haddad, söz konusu tavsiye kararıyla ilgili olarak Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, "AP, Fas'a karşı saldırgan bir tutum sergiliyor. AP, delil olmaksızın hüküm veriyor. Her daim övündükleri hukuk devleti nerede?" ifadelerini kullandı.

- Yolsuzluk soruşturması

Belçika makamlarının yürüttüğü soruşturma kapsamında Aralık 2022'de çok sayıda noktada aramalar yapılmış, 1,5 milyon avro nakit para ele geçirilmiş ve 4 kişi gözaltına alınmıştı.

Gözaltına alınan kişilerin AP Başkan Yardımcılığı görevi sona erdirilen Yunan Milletvekili Eva Kaili, eski İtalyan AP Milletvekili Pier Antonio Panzeri, AP'de asistan olarak çalışan Kaili'nin erkek arkadaşı Francesco Giorgi ve hukukun üstünlüğü konularında çalışan sivil toplum kuruluşunun yöneticisi Niccolo Figa-Talamanca olduğu açıklanmıştı. Figa-Talamanca daha sonra serbest bırakıldı.

Giorgi'nin, ifadesinde iki AP Milletvekili Andrea Cozzolino ile Marc Tarabella'nın, Panzeri'den para aldığını söylediği ileri sürülmüştü.

AP Başkanı Roberta Metsola, Cozzolino ile Tarabella'nın dokunulmazlıklarının kaldırılması için süreç başlatmıştı. 2 Şubat'ta dokunulmazlıkları kaldırılan Cozzolino ve Tarabella, bir hafta sonra gözaltına alınmıştı.

Bu kişilerin, AP'nin ekonomik ve siyasi kararlarını etkilemek üzere bir Körfez ülkesinden rüşvet aldıkları iddia edilmişti. Konuyla ilgili haberlerde adı geçen Katar ise iddiaları reddetmişti.

Daha sonraki haberlerde, Fas'ın da bu kişilere rüşvet verdiği ileri sürülmüş; Fas istihbaratı ile Fas'ın Varşova Büyükelçisi Abderrahim Atmoun'un şüphelilerle görüştüğü iddia edilmişti.