Nikaragua, Güney Afrika'nın İsrail'e karşı açtığı soykırım davasına "müdahil" olma talebinde bulundu

Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Nikaragua'nın, Soykırım Sözleşmesi'nin ihlali gerekçesiyle Güney...

Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Nikaragua'nın, Soykırım Sözleşmesi'nin ihlali gerekçesiyle Güney Afrika'nın İsrail'e karşı açtığı davaya müdahil olma başvurusu yaptığını açıkladı.

Uluslararası Adalet Divanından yapılan yazılı açıklamada, Nikaragua’nın, Güney Afrika Cumhuriyeti'nin 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi çerçevesinde İsrail'e açtığı davaya katılma talebinde bulunduğu bildirildi.

Açıklamada, Nikaragua’nın müdahillik talebinin, UAD’deki bir uyuşmazlığın, üçüncü bir devletin "hukuki menfaatini etkilediği" durumlarda müdahil olma hakkı veren Divan Statüsü'nün 62. Maddesi'ne dayandığı belirtildi.

Nikaragua'nın başvurusunun gerekçesini açıklarken "Hem soykırımın kınanmasının hem de 'insanlığı böylesine iğrenç bir beladan kurtarmak için' gerekli işbirliğinin evrensel karakterinden kaynaklandığı" ifadelerini kullandığı aktarıldı.

Açıklamada, Nikaragua'nın, İsrail'in, Soykırım Sözleşmesi'nin 2. maddesiyle birlikte düşünülerek 1. 3. 4. 5. ve 6. maddelerine aykırı hareket ettiği iddiasına yer verildi.

- Divandan, İsrail'in ihlallerine son vermesine hükmetmesini istedi

Nikaragua, müdahillik talebinin kabul edilmesini ve yargılamanın neticesinden Divandan, şu hususlara hükmetmesini talep etti:

"- Güney Afrika ve İsrail'in Soykırım Sözleşmesi'ne uygun hareket ederek, Filistinlilere karşı gerçekleştirilen, soykırımı önlemek için güçleri dahilindeki tüm makul önlemleri almaları gerektiğine karar vermesini,

- İsrail'in Soykırım Sözleşmesi'nin 2. Maddesiyle bağlantılı 1. 3. 4. 5. ve 6. maddelerini ihlal ettiğinin tespit edilmesini,

- İsrail'in, Filistinlileri öldürme veya öldürmeye devam etme, Filistinlilere ciddi bedensel veya zihinsel zarar verme veya vermeye devam etme, Filistinlilerin kasıtlı şekilde fiziksel olarak tamamen veya kısmen yok edilmelerine yol açacak yaşam koşulları dayatma veya dayatmaya devam etme gibi eylemlerine son vermesini emretmesini,

- İsrail'in soykırım işleyen, soykırım işlemek için komplo kuran, soykırımı doğrudan ve alenen teşvik eden, soykırıma teşebbüs eden ve soykırıma iştirak eden kişilerin yetkili bir ulusal veya uluslararası mahkemece cezalandırılmasını sağlaması gerektiğine karar vermesini,

- İsrail'in Gazze'deki Filistinlilere karşı işlenen soykırım eylemlerine ilişkin kanıtları toplamasına, muhafaza etmesine ve kanıtların toplanmasına izin vererek engellememesi gerektiğine hükmetmesini,

- İsrail'in Filistinli mağdurlara tazminat yükümlülüklerini yerine getirmesi, kaçırılan Filistinlilerin dahil olmak üzere zorla yerinden edilenlerin güvenli şekilde geri dönmelerine izin verilmesi ve tüm insan haklarına saygı gösterilmesi ve daha fazla ayrımcılık, zulüm ve diğer ilgili durumlara karşı koruma ve Gazze'de yıktığı yerlerin yeniden inşasını sağlamakla yükümlü olduğuna karar vermesini,

- İsrail'in soykırım ihlallerinin tekrarlanmayacağına dair güvence ve teminatlar sunması gerektiğine hükmetmesini talep etti."

- UAD'deki davalara müdahillik

Devletler, UAD nezdinde açılmış bir davaya, 2 madde üzerinden müdahil olabiliyor.

Bunların birincisi; Divan Şartı'nın 62. Maddesi uyarınca "Bir devlet, davadaki karardan etkilenebilecek hukuki nitelikte bir çıkarı olduğunu düşünürse Mahkemeden müdahil olmasına izin verilmesini talep edebilir." hükmüne dayanıyor.

UAD, 62. Madde kapsamındaki müdahilliklerde, müdahil devletlere uyuşmazlığın esasına ilişkin somut olayla ilgili yorumda bulunma, duruşmalara katılma, yazılı beyanlarda ve taleplerde bulunma gibi yetkiler vermektedir.

İkinci olarak; Divan Şartı'nın 63. Maddesi uyarınca yapılacak müdahillik talebinde de uyuşmazlık konusu somut olaya ilişkin değil sadece uyuşmazlık konusu olan sözleşmenin nasıl yorumlanması gerektiğine ilişkin genel beyanda bulunma imkanı getiriliyor.

Bu anlamda 62. Madde kapsamındaki müdahillik, 63. maddeye nazaran, somut uyuşmazlık özelinde beyanlarda bulunarak daha etkili "müdahillik" imkanı tanıyor.

- Devletler genelde 63. maddeyi tercih ediyor

Son yıllarda üçüncü ülkelerden gelen müdahillik talepleri, genellikle UAD Statüsü’nün 63. Maddesi kapsamında olurken; Nikaragua'nın 62. Madde kapsamındaki müdahilliği Güney Afrika'yı çok daha ciddi ve etkili şekilde destekleyebilmesi anlamına geliyor.

62. Madde kapsamındaki müdahillikler genellikle meselenin 2'den fazla ülkeyi ilgilendirdiği çok sayıda devletin kesişen kara sınırı veya deniz yetki alanlarını ilgilendiren konularda görülürken; soykırım sözleşmesiyle ilgili henüz 62. Madde kapsamında Divana "müdahillik" talebi ilk defa geliyor.

Divan, 62. Madde kapsamındaki müdahillikleri daha sıkı şartlara bağlıyor.

- Ukrayna ve Gambiya'nın açtığı soykırım davalarına "müdahillik"

Divan, Ukrayna-Rusya arasındaki soykırım davasında, 63. Madde kapsamında "müdahillik" başvurusu yapan 33 devletten, ABD hariç, 32’sinin başvurusunu kabul etmişti.

Divan, Gambiya-Myanmar arasındaki benzer davada, 63. Madde kapsamında "müdahillik" talep eden 7 devletin talebi üzerindeki incelemesini sürdürmektedir.

- Uluslararası Adalet Divanında, İsrail aleyhine açılan soykırım davası

Güney Afrika Cumhuriyeti, 29 Aralık 2023’te, 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'ni ihlal ettiği gerekçesiyle İsrail aleyhine Uluslararası Adalet Divanında dava açtı.

Güney Afrika, Gazze'deki durumun aciliyet teşkil etmesi sebebiyle UAD'den ihtiyati tedbirlere hükmetmesini istedi ve tedbir talebine ilişkin duruşmalar, 11-12 Ocak'ta Lahey'deki Barış Sarayı’nda yapıldı.

Divan, 26 Ocak’ta açıkladığı tedbir kararlarında, İsrail’in Soykırım Sözleşmesi'nin 2. maddesinde tanımlanan fiillerin işlenmemesi için elinden gelen tüm önlemleri almasına, İsrail ordusunun Soykırım Sözleşmesi'nin 2. maddesindeki fiilleri işlemesini engelleyecek önlemleri ivedilikle almasına, Gazze’deki Filistinlilere yönelik soykırım çağrısı yapanları önlemek, engellemek ve cezalandırmak için gereken tüm adımları atmasına, Gazze’deki Filistinlilerin karşılaştığı olumsuz yaşam koşullarını ortadan kaldırmak için ihtiyaç duyulan temel hizmetlere ve insani yardımın sağlanmasını mümkün kılan acil ve etkili önlemleri almasına, Gazze’deki Filistinlilere karşı Soykırım Sözleşmesi'nin ihlalini gösteren delillerin yok edilmesini önlemek ve korunmasını sağlamak için etkili tedbirler almasına, kararın yürürlüğe girmesinden itibaren 1 ayda alınan tüm tedbirler hakkında Mahkemeye bir rapor sunmasına hükmetti.