Slovenya UAD'de İsrail'in işgaline ilişkin danışma görüşü verilmesi gerektiğini bildirdi
Slovenya Lahey Büyükelçiliği Hukuk Müşaviri Helmut Hartman: - "BM, Filistin sorununu tüm yönleriyle ve tatmin edici şekilde uluslararası aşamaya uygun olarak çözmekle yükümlüdür"
Slovenya, Uluslararası Adalet Divanında (UAD) İsrail'in işgal ettiği Filistin topraklarındaki uygulamalarının hukuki sonuçlarının ele alındığı duruşmalarda, Divan'ın, kendisinden talep edilen hukuki konular üzerinde danışma görüşü verme yetkisi olduğunu ve görüş vermeyi reddetmesi için geçerli bir neden bulunmadığını bildirdi.
Hollanda'nın idari başkenti Lahey'deki Barış Sarayı'nda faaliyetlerini yürüten UAD'de, İsrail'in işgal ettiği Filistin topraklarındaki uygulamalarının hukuki sonuçlarının ele alındığı duruşmalar sürüyor.
Duruşmalarda Slovenya adına ilk sözü alan Lahey Büyükelçiliği Hukuk Müşaviri Helmut Hartman, Birleşmiş Milletlerin (BM) görevleri arasında barışı, güvenliği ve uyuşmazlıkların barışçıl yollarla çözülmesini sağlamanın yer aldığını hatırlatarak, "BM, Filistin sorununu tüm yönleriyle ve tatmin edici şekilde uluslararası aşamaya uygun olarak çözmekle yükümlüdür." dedi.
Filistin topraklarındaki İsrail işgalinin tamamen sona erdirilmesi ve statü sorunlarını çözmeye ilişkin müzakereler yapılması gerektiğini ifade eden Hartman, Slovenya'nın, "iki devletli çözüme" ulaştıracak devletler arası müzakere ile çözüme ulaşılacağına inandığını söyledi.
Hartman, bazı ülkelerin danışma görüşü verilmesinin reddedilmesi çağrılarına atfen Divan'ın kendisinden talep edilen hukuki konular üzerinde danışma görüşü verme yetkisi olduğunu belirterek, UAD'ın görüş vermeyi reddetmesi için geçerli bir neden bulunmadığını savundu.
- "Tüm devletler, Filistin halkının karşı karşıya kaldığı yasa dışı duruma destek vermekten kaçınmakla yükümlü"
Slovenya heyetinden Avukat Daniel Müller ise Filistin halkının "kendi kaderini tayin etme hakkına" vurgu yaparak, BM Şartının ve uluslararası hukukun diğer temel kurallarının Filistinlilere bu hakkı "tartışmasız" şekilde verdiğini kaydetti.
Müller, bu hakkın beraberinde birçok temel insan hakkını da getirdiğini anlatarak, "Tarihi tecrübesiyle Slovenya, kendi kaderini tayin hakkının uluslararası hukukun vazgeçilmez bir şartı olduğunu düşünüyor." diye konuştu.
Filistin halkının İsrail'in işgali nedeniyle bu hakkı kullanamadığına işaret eden Müller, şöyle devam etti:
"Bugüne kadar Filistin halkı, devredilemez kendi kaderini tayin hakkını tam olarak kullanamamıştır. Aslına bakılırsa, işgalci güç İsrail, onlarca yıldır Filistinlilerin kendi kaderini tayin hakkının uluslararası hukukun güvenceleri ve ilkelerine uygun ve tam olarak gerçekleşmesini aktif şekilde engellemektedir."
Müller, işgalci güç olarak İsrail'in "işgale maruz kalan nüfusun korunmasını sağlama ve haklarına saygı göstermek ve bunların uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alma" yükümlülüklerini yerine getirmediğini aktararak, yasa dışı yerleşim politikalarının durumu daha kötüleştirdiğini ifade etti.
İsrail'in uluslararası hukuk yükümlülüklerine uyma ve Filistin halkının kendi kaderini tayin etme hakkını tam olarak kullanmasını engelleyen tüm uygulamalara son verme yükümlülüğü olduğunu belirten Müller, ayrıca İsrail'in ihlallerden zarar gören Filistinlilerin kayıplarını tazmin etmesi gerektiğini dile getirdi.
Müller, tüm devletlerin Filistin halkının sahip olduğu bu hakkı savunma yükümlülüğü olduğunu hatırlatarak, "Tüm devletler ve BM, Filistin halkının karşı karşıya kaldığı trajik ve her şeyden önce yasa dışı duruma son vermek için gerekli tüm önlemleri almakla ve hukuka aykırı durumun sürdürülmesine herhangi bir yardım veya destek vermekten kaçınmakla yükümlüdür." ifadelerini kullandı.
- BM Genel Kurulu, UAD'den görüş istemişti
BM Genel Kurulu, 30 Aralık 2022 tarihli kararında UAD'ye, Divan Statüsü'nün 65. maddesine dayanarak 1967'deki savaştan bu yana İsrail'in Filistin'deki işgalinin hukuki neticelerine ilişkin iki soru yöneltti.
BM Genel Kurulunun Divan'dan cevaplarını talep ettiği sorular şu şekilde:
"1- İsrail'in, Filistin halkının kendi kaderini tayin hakkını sürekli olarak ihlal etmesinin, işgali sürdürmesinin, 1967’den bu yana Filistin topraklarındaki yerleşim ve ilhak faaliyetlerinin, Kudüs'ün demografik yapısını, karakterini ve statüsünü değiştirmeye yönelik faaliyetlerinin ve ilgili ayrımcı mevzuat ve tedbirleri kabul etmesinin hukuki sonuçları nelerdir?
2- İsrail'in, ilk soruda belirtilen uygulamaları, işgalin hukuki statüsünü nasıl etkilemektedir ve bu durumun tüm devletler ve Birleşmiş Milletler için doğurduğu hukuki sonuçlar nelerdir?"
Danışma görüşü talebi, 17 Ocak 2023'te BM Genel Sekreteri tarafından UAD'ye ulaştırılırken Divan, BM üyesi devletlere ve Filistin'e danışma görüşü istenen sorular hakkında yazılı ve sözlü beyanda bulunma haklarına ilişkin bildirim yaptı.
- Danışma görüşünün etkisi nedir?
UAD'nin verdiği danışma görüşleri, her ne kadar bağlayıcı olmasa da birçok devlet ve kuruluş tarafından dikkate alındığı ve verilen görüşe uygun hareket edildiği belirtiliyor.
Divan'ın, İsrail'in Filistin topraklarında inşa ettiği duvara dair 2004'te verdiği danışma görüşünde duvarın hukuka aykırı olduğunu tespitinin ardından birçok devlet ve şirketin, söz konusu duvarın inşasına katkı sunmaktan imtina etmesi, İsrail'e sattıkları inşaat malzemelerinin duvarın yapımında kullanılmaması şartını koyması dikkati çekiyor.
Yine UAD'nin 22 Temmuz 2010'da uluslararası hukukta bir devletin tek taraflı bağımsızlık ilan etmesinin yasaklanmadığı yönünde verdiği danışma görüşünün ardından, Kosova'nın bağımsızlığının meşruiyeti arttı ve bağımsızlığını tanıyan devlet sayısı çoğaldı.
UAD'nin görüşünün, işgalin uluslararası hukuka aykırılığı yönünde olması durumunda İsrail üzerindeki baskının artması ve ona açıkça destek veren ülkeleri uluslararası toplum tarafından tutumlarını gözden geçirmeye zorlamaları muhtemel.