Türkiye'nin Sismik Boşluk Haritası: Depremler o bölgelerde oldu!
27 yıl önce 1996 yılında yayınlanan 'Türkiye'nin olası sismik boşluk haritası' yeniden gündeme geldi. Gündeme gelme nedeni ise bundan 27 yıl önce yayınlanan 'Türkiye'nin olası sismik boşluk haritası' ve onun yazarları Ramazan Demirtaş ve Rüçhan Yılmaz'ın haritada belirttiği yerlerde yüksek büyüklükte depremlerin olması.
6 Şubat tarihinde Türkiye’nin 13.5 milyonluk nüfusunu içeren ve 10 ilini etkileyen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremler sonrası bölge yaşanan sismik aktiviteler anlık izlenirken geçmiş yıllara ait bilimsel yayınlar, makaleler, öngörüler yeniden mercek altına alındı.
27 yıl önce yayınlanan 'Türkiye'nin olası sismik boşluk haritası’ ve onun yazarları Ramazan Demirtaş ve Rüçhan Yılmaz'ın haritada belirttiği yerlerde yüksek büyüklükte depremlerin olması ise Türkiye gündeminde yerini aldı.
SİSMİK BOŞLUK NEDİR?
Yer bilimciler, yapmış oldukları çalışma sonucunda uzun bir süre hareketsiz kalan faylarda deprem riskinin daha yüksek olduğunu keşfetti. Hareketsiz kalan, sismik aktivite üretmeyen bölgeler ise “sismik boşluk” olarak adlandırıldı.
Bilimsel veriler, jeolojik incelemeler, levhanın yapısı, stresin büyüklüğü gibi basit matematiksel işlemlerin sonucunda bir bölgenin, daha doğrusu fayın ne kadar büyüklükte bir deprem üreteceği büyük bir doğruluk payıyla saptanabiliyor.
Saptanamayan tek şey ise depremin ne zaman olacağı.
Kahramanmaraş’ta olması beklenen depremin boyutu zaten yer bilimciler tarafından biliniyordu ve kamuoyu birlikte yerel yönetimlerin bilgilendirimesi yapılıyordu.
Türkiye'nin sismik boşluk haritası ne anlatıyor?
Jeoloji Mühendisi Ramazan Demirtaş ve Rüçhan Yılmaz tarafından 1996 yılında yayınlanan ‘Türkiye'nin Sismotektoniği’ adlı çalışmada Türkiye’nin sismik boşlukları yani deprem riski yüksek bölgeleri faylara göre dağıtılmıştı.
Yapılan çalışmada dikkat çeken ifadeler;
“Doğu Anadolu fayı, yüzyılımızda ve önceki yüzyıl içerisinde olduğu gibi sismik olarak oldukça suskun bir dönem geçirmektedir.
Bu faydaki sismik boşlukların dağılımları, muhtemelen Kuzey Anadolu Fayı’ndaki 1939-1967 deprem serisine benzer bir deprem serisinin önümüzdeki yüzyıl içerisinde oluşabileceğini göstermektedir.
Bu fayın kısa bir süre içerisinde tamamen kırılmasına neden olabilecek 1939 Erzincan depremine benzer bir büyük deprem tetikleme rolü üstlenebilir.” Çalışmada Doğu Anadolu fayının bu işaret edilen kısımlarında çalışmaların yoğunlaştırılması, deprem tehlikesinin belirlenmesi ve zararların ez aza indirilmesi için önlemlerin alınması vurgulanıyor.
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener depremin ardından yaptığı açıklamada, “Uzmanlar, bir süredir Doğu Anadolu Fay Hattı üzerindeki ‘sismik boşluk’ diye nitelendirilen alanlarda depremler olabileceği yönünde uyarılarda bulunuyordu” ifadelerini kullanmıştı.
Sakarya Üniversitesi (SAÜ) Jeofizik Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Murat Utkucu, Kahramanmaraş merkezli depremlere ilişkin hazırladığı raporda, söz konusu fay segmentlerinin en az 500 yıldır kırılmadığını ve sismik boşluk oluşturduğunu vurguladı.
Gazi Üniversitesi Deprem Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde görevli Doç. Dr. Bülent Özmen, büyük yıkıma yol açan depremlerin meydana geldiği fay hattına ilişkin bilim insanlarının çalışmaları olduğunu söyleyerek, “Sismik boşluk olduğu birçok haritayla ortaya çıkarıldı. Aslında deprem bu bölgede bekleniyordu ama bu kadar büyük olması beklenmiyordu” dedi.
Gazi Üniversitesi Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Bu faylar birbirleriyle bağlantılı yıllardır kırılmamış, enerji biriktirmiş. Burada 5-6 tane sismik boşluk var. Yani her an kırılır anlamındadır. Bu sismik boşluklar dolacak.” ifadelerini kullandı.
YÜKSEK BÜYÜKLÜKTEKİ DEPREMLER SİSMİK BOŞLUK HARİTASINDA BELİRTİLEN YERLERDE OLDU!
Dr. Demirtaş, yapmış olduğu çalışmanın tekrar gündeme gelmesinin ardından Twitter hesabı aracılığıyla 1996 yılında günümüze uzanan, işaret ettiği bölgelerde meydana gelen depremlere de dikkat çekti.
Dr. Demirtaş, ayrıca haritanın güncel 2023 versiyonunu ve beklenen depremleri de gösterdi. Yukarıdaki görselden de görüleceği üzere Kuzey Anadolu Fayı'nın geçtiği Marmara'da 1766'dan beri deprem olmadı ve burası riskli bir bölge.
Aynı şekilde Erzincan Çayılı - Erzurum Askale bölgesinde risk teşkil ediyor. Aşağıdaki depremler ise çalışmanın yayınlandığından sonra yaşanan depremler.
1998 Ceyhan depremi (6.3)
2000 Akşehir depremi (6.0)
2002 Eber-Çay depremi (6.2 ve 6.0)
2011 Van depremi (7.2)
2017 Gökova depremi (6.6)
2020 Doğanyol depremi (6.8)
2023 Pazarcık depremi (7.7)
Türkiye, Geç Tersiyer döneminde birleşmiş kıtasal parçalardan oluşmuş genç bir kara parçası.
SİSMİK AKTİVİTE AZALIYOR!
Paleosismoloji ve deprem uzmanı Dr. Ramazan Demirtaş, deprem bölgesinde sismik aktivitenin azaldığını ifade ederek;
"6 Şubat-14 Nisan 2023 arasını kapsayan 68 günlük bir dönemde, 6 Şubat 2023 depremleri sonrası: -3.0 ve üzeri depremlerin hem sayıları hem de büyüklükleri azalarak devam ediyor.. -1.0 ile 3.0 arası minik depremlerin sayılarında da azalma var.
6 Şubat-14 Nisan 2023 arasını kapsayan 68 günlük dönemde, 6 Şubat 2023 depremlerine ait artçı ve tetiklenmiş bağımsız deprem sayıları:
6.0