İZLENİM - Edvard Munch'ü beklerken Hannah Arendt ile karşılaşmak

Oslo Haberleri - YUNUS KAYMAZ - 2026 FIFA Dünya Kupası Avrupa Elemeleri'nde Norveç sahasında İsrail'i 5-0 yenerek 25 yıllık büyük turnuva özlemini gidermeye çok yaklaştı.

Modern futbolun gücü düşünüldüğünde her ne kadar sakin bir yaşam tarzları olsa da Norveçliler'e büyük mutluluk yaşatması beklenen bu sonuç, İsrail'in son iki yılda insanın kanını donduran vahşeti karşısında ikinci plana düştü demek abartılı olmaz.

Norveç-İsrail maçını takip etmek için Oslo'ya gelirken benim de herkes gibi yapılacaklar listemde modern sanatın öncülerinden Edvard Munch'ün ünlü tablosu Çığlıkı (The Scream) görmek vardı.

Daha Çığlıkla karşılaşamadan Oslo'da yolum bol bol kötülükle kesişti.

Perşembe günü Norveçli sanatçı Vibeke Harper'ın ilkini 2023'te yaptığı Gazze Nöbeti organizasyonu, tiyatro salonunda bir koltuğa oturup İsrail'in öldürdüğü 18 bin 459 çocuğun tek tek yazılmış isimlerine baktım.

İsrail saldırılarında hayatını kaybeden çocuklar, hayatımızda o kadar doğal hale geldi ki... Sergide isimleri iğnelemek için tavandan aşağı sarkıtılmış büyük ve uzun perdelerden birinin alt tarafında boşluk vardı, aklıma gelen ilk şey 'acaba oraya yeni isimler gelecek mi?' oldu. Bu arada sergideki isimler Temmuz 2025'e kadar öldürülen çocuklara ait olduğu için zaten rakam eksikti.

Sanatçı Harper ile röportaj yapmak istiyordum ama yoktu. Telefonunu bulup mesaj attım. Nöbet sırasında gece boyunca saatlerce çocukların isimlerini tek tek okudukları için bitkin ve uykusuzdu, 'dinlenmek zorundayım' dedi.

Cuma günü iki takımın rutin basın toplantıları vardı, rutin olmayan bir toplantı daha eklendi ajandamıza. Benim de röportaj için kapısını çaldığım Norveç futbol Federasyonu Başkanı Lise Klaveness, ulusal ve uluslararası basından gelen yoğun talep nedeniyle basın toplantısı düzenlemeye karar vermişti.

Beklendiği gibi basın toplantısı İsrailli gazetecilerden gelen, yine beklendiği gibi Klaveness'i tek taraflı ve antisemitik olmakla itham eden sorularla başladı. Sadece Gazze soykırımında değil, 2022'den yana birçok konuda çok cesur bir duruş sergileyen avukat Klaveness, biraz gergin görünse de zaman zaman düşmanca gelen sorulara tatmin edici, pozisyonunu koruyan net yanıtlar verdi.

Basın toplantısı değil de diyalog olsa, Klaveness ev sahibi olmasa akış bambaşka gelişirdi. Polemiğe girmekten kaçınan Klaveness, rehineler için de endişe ediyor musunuz? sorusuna sadece evet hepsi için tek tek yanıtını vermekle kalmaz, siz 20 bini çocuk, 70 bin kişi öldürülürken endişe ettiniz mi? diye sorardı herhalde. Ya da Neden Sudan veya Suriye'yi değil de İsrail'i hedef alıyorsunuz? sorusuna Ben dışişleri bakanı değilim, sporun içinde kalmaya çalışıyorum demez, başka ülkeleri örnek gösteren gazeteciye soruyu sorarken aslında insanlık suçu işlediğini kabul ettiğini hatırlatırdı.

Klaveness, Barış Planı tamamen devreye girse de İsrail'in soykırım suçu nedeniyle men edilmesi düşüncenizi sürdürüyor musunuz? soruma FIFA ve UEFA tüzüğünün ihlallerinden bahsetmeye çok dikkat ettim ve bu tartışma devam etmelidir diyerek duruşunu net bir şekilde tekrarladı.

İsrail basın toplantısında ise tamamen agresif ve saldırgan bir havaya şahit olduk. Toplantıya katılan futbolcu Eli Dasa, toplantıların hoşlanmadığı bölümlerinde konuyu rehinelere getirirken, teknik direktör Ran Ben Simon toplantının ortasında Tevrat'tan pasaj okumaya başladı.

Bu kadar agresif ve dua okuyacak kadar özgüvenin olduğu ortamda korkak bir tavırla karşılaşacağımı hiç beklemezken, Simon'un yanı başında oturan basın sorumlusu ısrarla el kaldırmama rağmen bana soru hakkı vermedi. Cesaret, federasyon başkanı Klaveness karşısında başlayıp, orada bitmiş ben fark etmemişim.

Tüm bunlar bana 20. yüzyılın siyaset filozoflarından Hannah Arendt'i hatırlattı. Kötülüğün sıradanlığı kavramını ortaya koyan Arendt, kötülük her zaman canavarca değil, düşünmeden itaat eden sıradan insanların eylemleriyle gerçekleşebileceğini savunmuştu.

Gazze'de İsrail eliyle yapılan bir soykırım var. Futbolun, sporun birleştirici ruhundan faydalanan sıradan insanların buna itaat etmesine, düşünmeden destek vermesine şahit oldum.