NATO ZİRVESİ - İran odağında yaşanan gelişmeler zirveye gölge düşürecek mi?

Brüksel Haberleri - SELEN VALENTE - Hollanda'nın Lahey kentinde yarın başlayacak zirve öncesinde İspanya'nın yeni savunma harcamaları hedefine itirazından doğan engel aşılsa da ABD'nin İran'a karşı dün başlattığı saldırıların zirvenin gündemini etkilemesi bekleniyor.

NATO Zirvesi dosya haberinin son bölümünde AA muhabiri, ABD'nin İran'ın nükleer tesislerine saldırıları etrafında yaşanan gelişmelerin zirvenin gündemi ve atmosferi üzerinde oluşturacağı olası etkileri derledi.

32 müttefik ülkenin lideri, yarın Lahey'de NATO'nun 2025 Zirvesi için bir araya gelecek. Zirvenin ana gündemini savunma harcamaları için belirlenecek yeni hedef oluşturuyor.

ABD'de Donald Trump yönetiminin henüz göreve gelmeden dillendirmeye başladığı, savunma harcamaları için gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) en az yüzde 5'inin ayrılması hedefi, bu zirvede resmen kabul edilecek.

Diplomatik kaynaklara göre, İspanya'nın itirazı nedeniyle müzakereler son anlara kadar sürdü.

GSYİH'sinin yalnızca yüzde 1,3'ünü savunmaya ayıran ve yeni hedeften muaf tutulmak isteyen İspanya, dün akşam istediğini elde ederek anlaşma sağladığını duyurdu.

Yüzde 5'lik hedefin kabul edilememesi ihtimali, Trump'la yaşanacak gerginlikleri de beraberinde getirecekti.

NATO müttefiklerinde bu ihtimali bertaraf etmek için Lahey'de birleşik bir tutum sürdürmenin önemi üzerinde genel fikir birliği mevcut.

Avrupa'nın kendi güvenliğinin sorumluluğunu üstlenmesini isteyen Trump yönetiminin güçlerini bu kıtadan çekme olasılığı da liderlerin endişe ettiği konular arasında.

Zira ABD'nin odağı, giderek Asya ve özellikle İsrail'in İran'a karşı saldırılarıyla başlayan süreçte Orta Doğu'ya kayıyor.

ABD'nin de savaşa dahil olup olmayacağı sorusu gündemdeyken NATO Zirvesi'ne günler kala bu ihtimalin gerçekleşmesi, Avrupalı liderlerin kaygılarını daha da artırdı.

Zirvede Avrupa Birliği'ni (AB) temsil edecek AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve AB Konseyi Başkanı Antonio Costa, ABD'nin saldırılarının ardından yaptıkları açıklamalarda İran'ın nükleer silah edinmesinin kabullenilemeyeceğini vurguladı.

AB liderleri, İran'a derhal müzakere masasına dönme çağrısı yaptı.

- ABD'nin odağı, kesinlikle Avrupa ve Rusya tehdidinden uzaklaşmış olacak

German Marshall Fund'ın Washington merkezindeki uzmanı Kristine Berzina, İran konusunun zirve için öngörülemez devasa bir faktör olduğunu söyledi.

Berzina, sözlerine şöyle devam etti:

ABD'nin odağı, kesinlikle Avrupa ve Rusya tehdidinden uzaklaşmış olacak. Bu, birçok açıdan Avrupa için bir kayıp. Bu zirvenin amacı, Rusya'ya karşı birlik ve güç göstermekti. Avrupa'da savunma harcamalarını artırmanın amacı, Rusya'yı uzaklaştırmaktır. Eğer NATO'nun bu temel görevleri etrafında gerçekten bir birlik noktası ve odaklanma yoksa bu, Rusya'ya ilerleme kaydedemeyeceğinin sinyalini vermek için kaçırılmış bir fırsat ve kaçırılmış bir andır. Dikkati dağılmış bir NATO, kıtadaki güvenlik açısından iyi değildir.

Müttefiklerin İran politikasının da güç gösterisi açısından kayba işaret ettiğini belirten Berzina, İran politikası için uygun bir sonraki adımın ne olduğu konusundaki bölünmeler de güç kaybı olacak. İttifak genelinde, ABD'den diğer müttefiklerden İran'da ne tür bir angajmanın gerekli olduğu konusunda çok farklı görüşler var. Bu, zirve dönemine beklendiği kadar sorunsuz bir şekilde girmediğimiz, bunun yerine özellikle Orta Doğu nedeniyle karmaşıklık riskiyle girdiğimiz anlamına geliyor. diye konuştu.

Berzina, Bu konu, zirveye gölge düşürebilir. Zirvenin planlamasını tamamen domine edip etmeyeceği, rayından çıkarıp çıkarmayacağı konusunda da endişe var. değerlendirmesinde bulundu.

İsrail, dikkatleri NATO'yu rakiplerine karşı daha geniş çapta güç gösterme hedefinden uzaklaştırdı ve zamanlama bir karmaşıklık yaratacak. diyen Berzina, şunları kaydetti:

Daha kötü bir senaryo, Trump'ın Avrupa'nın sorunlarıyla ilgilenmekten tümüyle vazgeçmesi. Bu, korkunç olur ancak öyle olacak gibi görünmüyor, yine de büyük bir kriz yaşanıyor. Trump'ın bir dünya çatışmasına kinetik olarak katılma arzusunun test edildiği bir an. NATO zirvesi sırasında yaşanan bu durum, Trump'ın odak noktasının bu çatışmada olması ve çatışmanın Avrupa kıtasında olmaması, NATO önceliklerinden uzaklaşmasına neden oluyor.

- Füze savunması ve terörle mücadele kesinlikle gündemde olacak

Avrupa'nın önde gelen düşünce kuruluşlarından German Marshall Fund'ın Başkan Yardımcısı Ian Lesser de İran ile çatışma, zirvedeki tartışmaları kesinlikle etkileyecektir. Savunma harcamaları merkezde olacak ancak füze savunması ve terörle mücadele kesinlikle gündemde olacak. yorumunu yaptı.

- Avrupalı müttefikler, Trump'ı Moskova'ya karşı da sert olmaya ikna etmeye çalışabilir

AB bünyesinde faaliyet gösteren düşünce kuruluşu AB Güvenlik Araştırmaları Enstitüsünün (EUISS) transatlantik ilişkiler uzmanı Guiseppe Spatafora da konunun zirvenin politik gündeminde bir değişiklik yaratmasını beklemediğini ancak Avrupalı müttefiklerin Trump'a iletecekleri mesajların içeriğini etkileyeceğini belirtti.

Spatafora, Avrupalı ​​müttefikler, Trump ile yaptıkları görüşmelerde İran ile Rusya arasındaki askeri ve politik bağı vurgulamaya çalışabilir. Avrupalı müttefikler, Trump'ı Moskova'ya karşı da sert olmaya ikna etmeye çalışabilir ancak Trump, (Rusya Devlet Başkanı Vladimir) Putin'e İran'dan daha fazla sempati duyuyor. Bu yüzden bu, zorlu bir mücadele olacak. görüşünü paylaştı.

NATO Zirvesi'nin kesinti ya da gerginlik olasılığını en aza indirecek şekilde yapılandırıldığını vurgulayan Spatafora, Trump'ı memnun edecek bir devlet yemeği ve GSYİH'nin yüzde 5'ini savunmaya harcama taahhüdü olacak. Ukrayna'nın NATO'ya giden yolu gibi diğer daha karmaşık konular, Trump ile çatışmaktan kaçınmak için bakanlar düzeyinde sınırlandırıldı. Genel olarak, Genel Sekreter (Mark) Rutte'nin gerekli önlemleri aldığı anlaşılıyor. Elbette her zaman öngörülemezlik vardır ancak Trump hoş karşılandığını hissettiği ve ana endişelerinin ele alındığına inandığı sürece Zirve'de çatışma olasılığı daha düşüktür. ifadelerini kullandı.

Spatafora, ağustos ayında planlanan Ulusal Savunma Stratejisi/Kuvvet Durum İncelemesi kapsamında ABD'nin Avrupa'dan çekilmeyi seçip seçmeyeceğinin Avrupalı müttefiklerin aklındaki temel soru olacağını vurgulayarak, ABD'nin ne kadar çabuk geri çekilmeyi planladığını ve Avrupa'da hangi yeteneklerin kalacağını gösterecek. Hem Avrupa ülkeleri hem de Kremlin buna yakından bakacak. görüşünü paylaştı.